Edytujesz Kolej dużych prędkości

{{Artykuł
| tytuł = Koleje dużych prędkości
| obraz = High_speed_train.jpg
| podpis = Pociąg dużych prędkości TGV we Francji
| dziedzina = Transport
| kategoria = Kolejnictwo
}}

'''Koleje dużych prędkości''' (ang. ''High-speed rail'', HSR) – systemy kolejowe przystosowane do przewozu pasażerów z prędkościami przekraczającymi 250 km/h na specjalnie przystosowanych liniach. Stanowią nowoczesną alternatywę dla transportu drogowego i lotniczego, oferując szybkie, komfortowe i ekologiczne połączenia między dużymi aglomeracjami.

== Historia ==
Pierwszy system kolei dużych prędkości powstał w [[Japonia|Japonii]] w 1964 roku – był to [[Shinkansen]], uruchomiony na trasie Tokio–Osaka. W Europie pionierem była [[Francja]], która w 1981 roku uruchomiła [[TGV]] (''Train à Grande Vitesse'') na trasie Paryż–Lyon. Od tego czasu koleje dużych prędkości rozwinęły się w wielu krajach, m.in. w [[Hiszpania|Hiszpanii]], [[Niemcy|Niemczech]], [[Włochy|Włoszech]], [[Chiny|Chinach]] i [[Korea Południowa|Korei Południowej]].

== Charakterystyka ==
Koleje dużych prędkości charakteryzują się:
* Prędkościami eksploatacyjnymi od 250 do 350 km/h.
* Specjalnie zaprojektowaną infrastrukturą – linie o łagodnych łukach, bezkolizyjne skrzyżowania, nowoczesne systemy sygnalizacji.
* Wysokim poziomem komfortu – klimatyzowane wagony, ergonomiczne siedzenia, dostęp do Wi-Fi.
* Niską emisją CO₂ – dzięki elektrycznemu napędowi i dużej efektywności energetycznej.

== Infrastruktura ==
Budowa kolei dużych prędkości wymaga:
* Nowych linii kolejowych – tzw. ''dedykowanych'' tras, niezależnych od istniejącej sieci [[kolej konwencjonalna|kolei konwencjonalnej]].
* Zaawansowanych systemów sterowania ruchem – np. [[ETCS]] (European Train Control System).
* Specjalnych dworców – przystosowanych do szybkiej obsługi pasażerów i integracji z innymi środkami transportu.

== Przykłady systemów ==
* '''[[Shinkansen]]''' – Japonia, prędkość do 320 km/h.
* '''[[TGV]]''' – Francja, prędkość do 320 km/h.
* '''[[AVE]]''' – Hiszpania, prędkość do 310 km/h.
* '''[[ICE]]''' – Niemcy, prędkość do 300 km/h.
* '''[[Fuxing]]''' – Chiny, prędkość do 350 km/h.

== Koleje dużych prędkości w Polsce ==
W Polsce nie funkcjonuje jeszcze pełnoprawna kolej dużych prędkości, choć istnieją plany jej wdrożenia. Obecnie najszybszymi pociągami są [[Pendolino]] (seria ED250), obsługiwane przez [[PKP Intercity]], osiągające prędkość do 200 km/h na wybranych odcinkach.

Projekt [[Centralny Port Komunikacyjny]] (CPK) zakłada budowę sieci Kolei Dużych Prędkości o długości ponad 1600 km, łączącej Warszawę z największymi miastami w kraju oraz z CPK. Planowane prędkości mają wynosić do 250 km/h.

== Zalety ==
* '''Szybkość''' – znacznie krótszy czas podróży niż w przypadku transportu drogowego.
* '''Ekologia''' – niższa emisja gazów cieplarnianych w porównaniu z samolotami.
* '''Bezpieczeństwo''' – bardzo niski wskaźnik wypadków.
* '''Komfort''' – wygodne warunki podróży, brak odpraw jak na lotniskach.

== Wyzwania ==
* '''Koszty''' – wysoka cena budowy infrastruktury i taboru.
* '''Integracja''' – konieczność dostosowania istniejącej sieci kolejowej.
* '''Opór społeczny''' – protesty związane z przebiegiem tras i wywłaszczeniami.
* '''Konkurs z lotnictwem''' – na trasach powyżej 800 km samoloty nadal bywają szybsze.

== Przyszłość ==
Koleje dużych prędkości są uznawane za kluczowy element zrównoważonego transportu w XXI wieku. W Europie planuje się dalszą integrację systemów HSR w ramach [[Transeuropejska sieć transportowa|TEN-T]]. W Azji i Afryce powstają nowe linie, a technologie takie jak [[Hyperloop]] czy pociągi magnetyczne (maglev) mogą w przyszłości zrewolucjonizować mobilność.

== Zobacz też ==
* [[Transport kolejowy]]
* [[Pociąg]]
* [[Pendolino]]
* [[PKP Intercity]]
* [[Centralny Port Komunikacyjny]]
* [[Shinkansen]]
* [[TGV]]
* [[Kolej konwencjonalna]]

== Bibliografia ==
* Nowak, M. (2022). ''Koleje dużych prędkości – przyszłość transportu''. Wydawnictwo Komunikacyjne.
* Kowalski, J. (2023). ''Infrastruktura kolejowa w Polsce''. Instytut Transportu.

[[Kategoria:Transport kolejowy]]
[[Kategoria:Koleje dużych prędkości]]
[[Kategoria:Infrastruktura transportowa]]