Edytujesz ED72

{{Infobox tabor
|nazwa = ED72
|typ = elektryczny zespół trakcyjny
|producent = [[Pafawag]] Wrocław
|lata produkcji = 1993–1997
|liczba wyprodukowanych = 21 sztuk
|układ osi = 2’Bo’+Bo’2’+2’2’+Bo’2’
|masa = 184 t
|długość = 86 840 mm
|szerokość = 2 880 mm
|zasilanie = 3 kV DC
|moc ciągła = 1 160 kW
|prędkość maksymalna = 110 km/h (po modernizacji do 130 km/h)
|eksploatatorzy = [[Polregio]], dawniej [[PKP Przewozy Regionalne]], [[PKP InterRegio]]
}}

'''ED72''' – czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny (EZT), wyprodukowany przez [[Pafawag]] we Wrocławiu w latach 1993–1997. Powstał jako rozwinięcie konstrukcji serii [[EN57]] i [[EN71]], dostosowany do przewozów międzywojewódzkich i regionalnych, często zaliczany do pojazdów „półekspresowych”. Obecnie eksploatowany przez [[Polregio]], wcześniej m.in. przez [[PKP InterRegio]].

== Spis treści ==
# Geneza i projekt
# Produkcja
# Budowa i konstrukcja
# Eksploatacja
# Modernizacje
# Oznaczenia i numeracja
# Zestawienie jednostek
# Dane techniczne
# Ciekawostki
# Zobacz też
# Bibliografia

== Geneza i projekt ==
W latach 80. i 90. XX wieku [[Polskie Koleje Państwowe]] potrzebowały nowego typu zespołu trakcyjnego dla przewozów międzyregionalnych i ekspresowych, który oferowałby wyższy komfort podróży niż klasyczne [[EN57]]. Dotychczas wykorzystywane składy były przestarzałe, hałaśliwe i niewygodne, a krajowa konkurencja drogowa i lotnicza zaczynała się rozwijać.

ED72 zaprojektowano jako jednostkę klasy wyższej, z założeniem:
* zwiększenia komfortu (np. fotele lotnicze),
* wprowadzenia systemów informacji pasażerskiej,
* przystosowania do obsługi tras o długości 100–500 km,
* wprowadzenia kabin WC z obiegiem zamkniętym (rzadkość wtedy w EZT).

== Produkcja ==
Pojazdy były produkowane w [[Pafawag]]u (Wrocław) w latach 1993–1997. Powstało łącznie 21 jednostek, oznaczonych numerami od '''ED72-001''' do '''ED72-021'''.

Pomimo planów na większą produkcję (do 60 sztuk), zaniechano dalszych dostaw z uwagi na:
* wysokie koszty,
* zmieniającą się sytuację gospodarczą (lata 90.),
* restrukturyzację [[PKP]] i cięcia finansowe.

Niektóre egzemplarze (ED72-013) były przez pewien czas testowane w [[Słowacja|Słowacji]] i Czechach.

== Budowa i konstrukcja ==
ED72 zbudowano na bazie konstrukcyjnej serii [[EN57]], jednak z szeregiem ulepszeń. Skład tworzą cztery człony:
* '''ra – wagon rozrządczy z kabiną maszynisty i przedsionkiem klasy 1. (wagon sterowniczy)''',
* '''rb – wagon środkowy bezprzedziałowy klasy 2.''',
* '''s – wagon środkowy silnikowy (czteroośkowy)''',
* '''ra – wagon rozrządczy z kabiną (identyczny jak na początku składu)'''.

=== Różnice względem EN57: ===
* Przedział klasy 1. z fotelami lotniczymi (w układzie 2+1),
* Przedziały klasy 2. z tapicerowanymi siedzeniami (2+2),
* Elektroniczny system informacji pasażerskiej,
* Lepsze wygłuszenie i wyższy standard wykończenia wnętrz,
* Zamykane kabiny WC z systemem obiegu zamkniętego,
* Przystosowanie do jazdy 130 km/h (w późniejszych modernizacjach).

Pojazd był zasilany napięciem 3 kV DC, posiadał rozruch oporowy i klasyczne silniki szeregowe typu LKf450.

== Eksploatacja ==
Początkowo ED72 obsługiwały połączenia ekspresowe i pospieszne pod szyldem [[PKP]]. Były przypisane do:
* [[Poznań Główny]],
* [[Szczecin Główny]],
* [[Wrocław Główny]],
* [[Kraków Główny]].

=== Trasy: ===
* Poznań – Szczecin – Świnoujście,
* Wrocław – Jelenia Góra – Szklarska Poręba,
* Poznań – Zielona Góra – Żary – Forst (DE),
* Kraków – Katowice – Opole – Wrocław,
* Połączenia InterRegio (do 2015 roku): Łódź – Warszawa, Rzeszów – Lublin itd.

Po przekształceniu [[PKP Przewozy Regionalne]] w [[Polregio]], ED72 przesunięto głównie na relacje regionalne i międzyregionalne, często obsługując pociągi REGIO i REGIOekspres.

== Oznaczenia i numeracja ==
Wszystkie ED72 zachowały swoje pierwotne numery – 001 do 021 – także po modernizacjach. Przykłady:
* '''ED72-008''' – wersja klasyczna, nadal z oryginalnym pudłem,
* '''ED72A-010''' – zmodernizowana wersja z nowym czołem i pulpitem,
* '''ED72Ac-012''' – pełna modernizacja, nowy napęd i wnętrze.

Większość z nich można dziś spotkać w województwach: wielkopolskim, lubuskim, dolnośląskim, opolskim i śląskim.

== Dane techniczne ==
* Długość całkowita: 86 840 mm  
* Masa własna: ok. 184 t  
* Liczba osi: 16  
* Prędkość maksymalna: 110 km/h (130 km/h po modernizacji)  
* Liczba miejsc siedzących: ok. 280  
* Napięcie zasilania: 3 kV DC  
* Układ osi: 2’Bo’+Bo’2’+2’2’+Bo’2’  
* Moc ciągła: 1 160 kW (modernizacje: do 1 600 kW)  
* System hamulców: Oerlikon  
* Typ silników: LKf 450 (oryginalne), asynchroniczne (Ac)

== Ciekawostki ==
* Wnętrze klasy 1. w oryginalnych ED72 przypominało samolotowe – z tapicerką w odcieniach niebiesko-granatowych,
* ED72 był jednym z nielicznych EZT z WC z obiegiem zamkniętym w latach 90.,
* Do dziś wiele jednostek ED72 kursuje regularnie na liniach o znaczeniu międzyregionalnym,
* Jednostki modernizowane często mylone są z [[EN57AL]], choć mają inną konstrukcję podwozia i większą liczbę osi,
* Jednostki ED72-021 testowano w relacjach międzynarodowych do Czech.

== Zobacz też ==
* [[EN57]]
* [[EN71]]
* [[Polregio]]
* [[Pafawag]]
* [[EZT w Polsce]]
* [[Modernizacje EN57]]
* [[ZNTK Mińsk Mazowiecki]]

== Bibliografia ==
* Encyklopedia taboru kolejowego PESA i NEWAG  
* „Tabor Kolejowy w Polsce” – numer specjalny „Świat Kolei”  
* Dane z UTK – ewidencja pojazdów  
* „EZT-y PR – historia, modernizacje, zastosowanie” – Kolejowa.pl  
* PKP/PR broszury informacyjne 1993–2000  
* Raporty Polregio nt. stanu taboru 2018–2023

== Przypisy ==
<references />