Edytujesz Pafawag Wrocław

{{Infobox producent
|nazwa = Pafawag Wrocław
|logo = [[Plik:Pafawag-logo.svg|250px]]
|opis logo = Historyczne logo Pafawagu
|rok założenia = 1945 (kontynuacja zakładów Linke-Hofmann-Werke)
|rok zakończenia = 2001 (wchłonięcie przez Bombardier Transportation)
|forma prawna = przedsiębiorstwo państwowe → spółka akcyjna
|siedziba = [[Wrocław]]
|kraj = Polska
|branża = przemysł taboru kolejowego
|produkty = lokomotywy elektryczne, wagony, EZT
|zatrudnienie = ok. 6 000 (lata 70.)
|właściciel = Skarb Państwa → Bombardier Transportation
|strona www = 
}}

'''Pafawag''' (skrót od: '''Państwowa Fabryka Wagonów''') – historyczne polskie przedsiębiorstwo produkujące tabor kolejowy, z siedzibą we [[Wrocław|Wrocławiu]]. Istniało w latach 1945–2001 i było jednym z głównych zakładów przemysłowych PRL. Produkowało lokomotywy elektryczne, wagony, zespoły trakcyjne i tramwaje. Zakład został przejęty przez Bombardier Transportation w 2001 roku i działa obecnie jako część [[Alstom]].

== Historia ==
=== Dziedzictwo niemieckie (do 1945) ===
Zakład powstał na bazie zakładów **Linke-Hofmann-Werke A.G.**, założonych w XIX wieku, specjalizujących się w produkcji wagonów i lokomotyw dla kolei niemieckich, w tym [[Deutsche Reichsbahn]]. W czasie II wojny światowej zakład był przestawiony na produkcję wojenną, m.in. taboru dla [[Wehrmacht]]u.

Po wojnie Wrocław znalazł się w granicach Polski, a zakład został znacjonalizowany.

=== Narodziny Pafawagu (1945–1950) ===
Oficjalnie Pafawag powstał w 1945 roku jako Państwowa Fabryka Wagonów. Zakład bardzo szybko został odbudowany i rozpoczął remonty powojennego taboru oraz produkcję wagonów pasażerskich i towarowych.

W 1948 roku zakład wyprodukował pierwszy w powojennej Polsce wagon pasażerski.

=== Złota era: Lokomotywy elektryczne (1950–1989) ===
W latach 50. rozpoczęto produkcję **lokomotyw elektrycznych**, głównie na podstawie licencji radzieckich i czechosłowackich. Najsłynniejsze modele to:

* **EU20** – pierwsza polska lokomotywa elektryczna (1953),
* **EU06** – na licencji angielskiej (English Electric),
* **EU07** – najpopularniejsza lokomotywa pasażerska w historii PKP (ponad 240 sztuk),
* **ET21** – pierwsza towarowa, z charakterystyczną sylwetką „lokomotywy-pudełka”,
* **ET22** – ciężka lokomotywa towarowa (ok. 1200 sztuk), eksploatowana do dziś.

W latach 70. Pafawag produkował również:
* elektryczne zespoły trakcyjne: **EN57**, **EW58**,
* tramwaje – m.in. 102Na, 105Na (we współpracy z Konstalem),
* wagony piętrowe Bhp dla ruchu aglomeracyjnego.

Pafawag osiągał wtedy szczyt zatrudnienia – nawet 6 000 pracowników. Był jednym z największych pracodawców na Dolnym Śląsku.

=== Upadek i restrukturyzacja (1990–2001) ===
Po transformacji ustrojowej i upadku ZSRR zakład stracił rynki zbytu. Brak zamówień ze strony PKP doprowadził do kryzysu finansowego. W połowie lat 90. próbowano ratować zakład poprzez modernizacje starszych pojazdów.

W 1997 roku Pafawag został przekształcony w spółkę akcyjną. W 2001 roku przedsiębiorstwo zostało sprywatyzowane – kupił je koncern **Bombardier Transportation**.

== Po 2001: Bombardier → Alstom ==
Od 2001 roku zakład działa jako Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o., a od 2021 roku jako **Alstom Wrocław**, po przejęciu Bombardiera przez francuski koncern Alstom.

Nowy właściciel przekształcił zakład w nowoczesne centrum produkcji nadwozi, kabin i komponentów do pociągów dużych prędkości, tramwajów i metra (np. dla Berlina, Kopenhagi, Rijadu).

== Najważniejsze produkty Pafawagu ==
=== Lokomotywy ===
* **EU06** – na licencji English Electric
* **EU07** – wersja rozwojowa EU06, eksportowana także do Jugosławii
* **ET21** – pierwsza polska lokomotywa elektryczna do ruchu towarowego
* **ET22** – najsilniejsza lokomotywa PKP, ponad 1000 sztuk

=== EZT i wagony ===
* **EN57** – kultowy zespół trakcyjny dla ruchu podmiejskiego (produkcja wraz z FPS i ZNTK)
* **EW58** – wersja aglomeracyjna
* Wagony piętrowe Bhp
* Wagony osobowe typu 112A i 113A

=== Tramwaje ===
* **102Na**, **105Na** – choć nie były głównym produktem, Pafawag produkował komponenty do tramwajów wspólnie z Konstalem.

== Znaczenie ==
Pafawag był:
* jedynym producentem elektrycznych lokomotyw w PRL,
* filarem zaplecza technicznego PKP,
* wiodącym zakładem eksportowym (Jugosławia, NRD, ZSRR),
* liderem w standaryzacji taboru PKP.

== Dziedzictwo ==
* Lokomotywy EU07 i ET22 produkowane przez Pafawag jeżdżą do dziś.
* Pafawag był symbolem potęgi przemysłu PRL i powodem dumy Wrocławia.
* Współczesne zakłady Alstom kontynuują tradycję produkcji taboru kolejowego na tym terenie.

== Ciekawostki ==
* Nazwa „Pafawag” była skrótem używanym na co dzień, podobnie jak „Fablok” i „Zastal”.
* EU07-001 do dziś znajduje się w ekspozycji muzealnej.
* Oryginalna hala montażowa z 1952 roku została zmodernizowana i nadal służy produkcji.

== Zobacz też ==
* [[Pafawag 4E — EU07|EU07]]
* [[ET22]]
* [[EN57]]
* [[Alstom]]
* [[Bombardier Transportation]]
* [[Konstal]]
* [[Polskie Koleje Państwowe]]
* [[Nowy Sącz (miasto)|Nowy Sącz]] – dla porównania z Newagiem

== Bibliografia ==
* „Pafawag – 100 lat przemysłu taborowego we Wrocławiu”, Wrocław 1995  
* „Świat Kolei”, nr 2/2002  
* Raport UTK – Dziedzictwo przemysłu taborowego  
* Encyklopedia PKP, tom 1  
* www.alstom.com  

== Przypisy ==
<references />