Edytujesz Polska

{{Infobox system kolejowy
|nazwa = Polska
|państwo = Polska
|stolica = Warszawa
|ludność = ok. 37,6 mln (2024)
|powierzchnia = 312 679 km²
|język = polski
|waluta = złoty (PLN)
|członkostwo = UE, NATO, ONZ, OECD
|główny przewoźnik = [[PKP Intercity]], [[Polregio]], [[PKP Cargo]]
|zarządca infrastruktury = [[PKP Polskie Linie Kolejowe]]
|długość sieci kolejowej = ok. 18 000 km
|szerokość toru = 1435 mm (normalnotorowa)
|elektryfikacja = ok. 63%
|prędkość maksymalna = 200 km/h (Pendolino)
}}

'''Polska''' – państwo położone w Europie Środkowej, członek Unii Europejskiej i NATO, o bogatej historii, zróżnicowanej geografii oraz rozwijającym się systemem transportowym. Kolej odgrywa w Polsce istotną rolę – zarówno w przewozach pasażerskich, jak i towarowych – i jest kluczowym elementem polityki zrównoważonego transportu.

== Spis treści ==
# Geografia i gospodarka
# Historia Polski w kontekście kolei
# Kolej w Polsce – przegląd
# Infrastruktura kolejowa
# Przewoźnicy pasażerscy
# Transport towarowy
# Tabor kolejowy
# Przyszłość i inwestycje
# Ciekawostki kolejowe
# Zobacz też
# Bibliografia

== Geografia i gospodarka ==
Polska graniczy z Niemcami, Czechami, Słowacją, Ukrainą, Białorusią, Litwą oraz Rosją (Obwód Kaliningradzki), a od północy ma dostęp do Morza Bałtyckiego. Kraj cechuje się różnorodnym ukształtowaniem terenu – od nizin przez pojezierza, aż po Karpaty i Sudety.

Gospodarka Polski rozwija się dynamicznie, a infrastruktura transportowa – w tym kolej – jest istotnym elementem tej transformacji. Kraj jest ważnym korytarzem tranzytowym na osi wschód–zachód i północ–południe.

== Historia Polski w kontekście kolei ==
Historia kolei w Polsce sięga 1842 roku, kiedy otwarto pierwszą linię na ziemiach polskich: **Wrocław – Oława**. Do końca XIX wieku rozwijała się pod trzema zaborami, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku scalono sieć i utworzono **Polskie Koleje Państwowe (PKP)**.

=== Ważne momenty: ===
* 1918 – powstanie PKP,
* 1936 – zelektryfikowano pierwsze odcinki,
* 1945 – odbudowa po zniszczeniach wojennych (znaczna liczba parowozów typu [[Ty2]] i [[Ty42]]),
* 1970–80 – elektryfikacja głównych szlaków, rozwój [[EU07]], [[ET22]],
* 1990 – przemiany ustrojowe i przekształcenia PKP,
* 2001 – utworzenie Grupy PKP SA i wydzielenie spółek,
* 2014 – wprowadzenie [[Pendolino]].

== Kolej w Polsce – przegląd ==
Polska dysponuje siecią ok. 18 000 km torów, z czego 63% jest zelektryfikowana. System zarządzany jest przez [[PKP Polskie Linie Kolejowe]] – odpowiedzialne za utrzymanie, rozkłady jazdy, sygnalizację i inwestycje.

Podstawowe funkcje kolei:
* przewozy pasażerskie między aglomeracjami (IC, TLK),
* obsługa lokalna i regionalna (Regio, Koleje Mazowieckie, itd.),
* transport towarów (węgiel, drewno, zboża, kontenery, paliwa),
* strategiczne przewozy wojskowe i humanitarne (np. pomoc Ukrainie od 2022).

== Infrastruktura kolejowa ==
Sieć torowa w Polsce składa się z:
* głównych magistral (np. E20, E30, CMK),
* linii lokalnych i przemysłowych,
* szlaków kolejowych o znaczeniu wojewódzkim.

Cechy:
* Szerokość toru: 1435 mm,
* Zasilanie: 3 kV DC (w planach zmiana na 25 kV AC),
* Prędkości: 120–160 km/h (lokalnie do 200 km/h na CMK),
* Systemy bezpieczeństwa: SHP, ETCS poziom 1 i 2.

Inwestycje prowadzone są z funduszy unijnych – np. modernizacja E30 (Kraków – Rzeszów), E75 (Warszawa – Białystok) czy linii obwodowej w Warszawie.

== Przewoźnicy pasażerscy ==
=== Ogólnopolscy: ===
* '''[[PKP Intercity]]''' – połączenia dalekobieżne (EIP, IC, TLK),
* '''[[Polregio]]''' – największy przewoźnik regionalny.

=== Wojewódzcy i aglomeracyjni: ===
* [[Koleje Mazowieckie]],
* [[SKM Trójmiasto]],
* [[Łódzka Kolej Aglomeracyjna]],
* [[Koleje Dolnośląskie]],
* [[Koleje Śląskie]],
* [[SKM Warszawa]],
* [[Warszawska Kolej Dojazdowa]].

PKP Intercity obsługuje pociągi Pendolino, IC i TLK, w tym międzynarodowe (np. do Berlina, Wiednia, Pragi, Budapesztu).

== Transport towarowy ==
Polska to jeden z liderów transportu kolejowego towarów w UE. Obsługiwane są ładunki takie jak:
* węgiel i rudy metali,
* drewno i materiały budowlane,
* paliwa płynne (LOTOS Kolej, Orlen KolTrans),
* kontenery intermodalne (Małaszewicze – największy terminal w Europie Środkowo-Wschodniej).

Główni operatorzy:
* [[PKP Cargo]] – lider rynku, operator międzynarodowy,
* DB Cargo Polska,
* Freightliner PL,
* CTL Logistics,
* Laude Smart Intermodal.

== Tabor kolejowy ==
Tabor w Polsce to mieszanka nowoczesnych EZT, klasycznych lokomotyw oraz modernizowanych jednostek z lat PRL.

=== Lokomotywy elektryczne: ===
* [[EU07]], [[EP07]] – klasyczne maszyny pasażerskie,
* [[ET22]] – popularna lokomotywa towarowa,
* [[EU160 Griffin]], [[EU44 Husarz]], [[EP09]] – nowoczesne.

=== Lokomotywy spalinowe: ===
* [[SM42]], [[ST44]], [[SU160]],
* [[SM42 6Dg]] – modernizacje ze spalinowo-elektrycznym napędem.

=== EZT i SZT: ===
* [[EN57]] – wciąż liczne, choć często zmodernizowane,
* [[EN76 Elf]], [[EN63A Impuls]], [[ED161 Dart]], [[ED250 Pendolino]].

Część taboru produkowana jest przez polskie zakłady:
* [[Newag]] – Impuls, Griffin,
* [[Pesa]] – Dart, Gama,
* [[Fablok]], [[Pafawag]] – dawniej parowozy i EU07.

== Przyszłość i inwestycje ==
Polska kolej przechodzi modernizację – zarówno infrastrukturalną, jak i taborową.

Plany obejmują:
* budowę [[Centralnego Portu Komunikacyjnego]] (CPK) i linii KDP (kolei dużych prędkości),
* rozwój systemu [[ETCS]] i łączności GSM-R,
* elektryfikację linii lokalnych,
* zakup nowych jednostek i modernizację starych (np. EN57AKM, SM42-6Dg),
* uruchamianie połączeń międzynarodowych do Kijowa, Wilna, Rygi.

Dzięki środkom UE i krajowym, kolej w Polsce ma stać się kręgosłupem zrównoważonego transportu.

== Ciekawostki kolejowe ==
* W Polsce zachowało się najwięcej czynnych parowozów Ty2 w Europie – m.in. w Wolsztynie,
* Najszybszy pociąg – Pendolino ED250 – osiąga 200 km/h na CMK,
* Stacja Warszawa Centralna leży częściowo pod ziemią, a jej konstrukcja była topową technologią PRL-u,
* Największy zakład taborowy – Newag w Nowym Sączu – eksportuje pociągi do Włoch, Norwegii i Niemiec,
* Na linii Warszawa – Gdynia testowano w 2014 system ETCS jako jedni z pierwszych w Europie Środkowej.

== Zobacz też ==
* [[Kolej w Polsce]]
* [[PKP Intercity]]
* [[PKP Cargo]]
* [[Polregio]]
* [[Pendolino w Polsce]]
* [[Newag]]
* [[Pafawag]]
* [[Ty2]], [[ET22]], [[ST44]]
* [[Historia kolei w Polsce]]

== Bibliografia ==
* PKP SA – materiały informacyjne i foldery inwestycyjne  
* Raport UTK 2024 – „Transport Kolejowy w Polsce”  
* Koleje w liczbach – www.utk.gov.pl  
* Wikipedia – „Transport kolejowy w Polsce”, „PKP Intercity”  
* Encyklopedia PWN – „Polska”  
* Dokumentacja techniczna producentów (Newag, Pesa)

== Przypisy ==
<references />