Edytujesz Polskie Koleje Państwowe

{{Infobox przewoznik
|nazwa = Polskie Koleje Państwowe S.A.
|logo = PKP logo.svg
|założenie = 1926
|kraj = Polska
|siedziba = Warszawa
|prezes = [wstaw aktualnego prezesa]
|liczba pracowników = ok. 25 000 (2024)
|domena = transport kolejowy
|obszar działania = Polska
|usługi = przewozy pasażerskie i towarowe, zarządzanie infrastrukturą, modernizacje
|strona_www = https://www.pkp.pl
}}

'''Polskie Koleje Państwowe''' (w skrócie '''PKP''') to narodowy przedsiębiorca kolejowy w Polsce, którego historia sięga początków niepodległego państwa polskiego w XX wieku. Przez ponad sto lat PKP były fundamentem rozwoju polskiej kolei, zarówno pod względem infrastruktury, jak i taboru oraz organizacji przewozów.

== Spis treści ==
# Historia
# Struktura organizacyjna
# Działalność operacyjna
# Zarządzanie infrastrukturą
# Przewozy pasażerskie
# Przewozy towarowe
# Tabor kolejowy
# Inwestycje i modernizacje
# Problemy i wyzwania
# Ciekawostki
# Zobacz też
# Bibliografia

== Historia ==

=== Koleje w II Rzeczypospolitej (1918–1939) ===
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, Polska odziedziczyła zróżnicowaną sieć kolejową po trzech zaborach: rosyjskim, austriackim i pruskim. W 1926 roku powołano centralną instytucję – '''Polskie Koleje Państwowe''' – które zaczęły scalać i ujednolicać system kolejowy. Do lat 30. zrealizowano wiele modernizacji, m.in. elektryfikację i budowę nowych linii, a sieć liczyła około 23 tys. km torów.

=== Okres II wojny światowej (1939–1945) ===
Wojna spowodowała ogromne zniszczenia infrastruktury, taboru oraz personelu. Koleje były eksploatowane przez okupantów niemieckich i sowieckich, co doprowadziło do dewastacji. Po zakończeniu działań wojennych PKP przystąpiły do odbudowy.

=== Polska Ludowa i PRL (1945–1989) ===
Po wojnie rozpoczęto odbudowę sieci i wprowadzono plan centralnego zarządzania koleją. Lata 50. i 60. to masowa elektryfikacja głównych linii, produkcja seryjna taboru (np. parowozy Ty2, lokomotywy elektryczne EU07) oraz powstanie nowych zakładów naprawczych. PKP były wówczas jednym z największych pracodawców w Polsce, a kolej odgrywała strategiczną rolę w gospodarce socjalistycznej.

=== Transformacja i restrukturyzacja (1990–2000) ===
Po upadku komunizmu rozpoczęły się trudne reformy. W 1991 r. powołano PKP jako spółkę akcyjną. Przekształcano je w grupę spółek (PKP Cargo, PKP Intercity, PKP Polskie Linie Kolejowe). Proces ten miał na celu unowocześnienie, dostosowanie do rynku i zwiększenie efektywności, lecz często oznaczał redukcję zatrudnienia i wycofywanie nierentownych połączeń.

=== XXI wiek – rozwój i inwestycje ===
W XXI wieku PKP koncentrują się na inwestycjach infrastrukturalnych (modernizacja linii E20, Centralna Magistrala Kolejowa), zakupie nowoczesnego taboru (Pendolino, Flirty, Impulsy) oraz rozwoju przewozów międzynarodowych. PKP SA pełni funkcję holdingu, skupiając pod sobą spółki operacyjne i usługowe.

== Struktura organizacyjna ==
PKP to grupa kapitałowa skupiająca kilka spółek zależnych:

* '''PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.''' – zarządca infrastruktury kolejowej,
* '''PKP Intercity S.A.''' – przewozy dalekobieżne,
* '''PKP Cargo S.A.''' – przewozy towarowe,
* '''PKP Szybka Kolej Miejska''' – obsługa aglomeracji w Trójmieście,
* inne spółki – np. PKP Energetyka, PKP Informatyka.

Spółka matka, PKP S.A., koordynuje politykę grupy i prowadzi działania inwestycyjne.

== Działalność operacyjna ==
PKP realizują kompleksową działalność kolejową:

* zarządzanie i utrzymanie infrastruktury (tory, sieć trakcyjna, urządzenia sterowania ruchem),
* organizacja przewozów pasażerskich i towarowych,
* inwestycje i modernizacje,
* działalność logistyczna i spedycyjna.

W ostatnich latach rośnie rola przewozów pasażerskich na liniach dużych prędkości oraz obsługi transportu aglomeracyjnego.

== Zarządzanie infrastrukturą ==
PKP Polskie Linie Kolejowe odpowiadają za około 18 000 km torów, stacje, urządzenia SRK, mosty i tunele. Realizują programy inwestycyjne, dofinansowywane z budżetu państwa oraz funduszy unijnych, mające na celu podniesienie standardu i prędkości pociągów.

Najważniejsze projekty:
* modernizacja linii Warszawa – Gdańsk,
* rozbudowa Centralnej Magistrali Kolejowej (CMK),
* przygotowania do kolei dużych prędkości (CPK),
* cyfryzacja i wprowadzanie systemu ETCS.

== Przewozy pasażerskie ==
PKP Intercity prowadzi połączenia dalekobieżne – pociągi Express InterCity Premium (Pendolino), InterCity i TLK. Oferuje połączenia krajowe i międzynarodowe do Niemiec, Czech, Słowacji, Austrii i innych krajów.

PKP współpracują z przewoźnikami regionalnymi (Polregio, Koleje Mazowieckie, Śląskie, Dolnośląskie itd.), zapewniając kompleksową obsługę transportu lokalnego.

== Przewozy towarowe ==
PKP Cargo to największy operator przewozów towarowych w Polsce i jeden z czołowych w Europie Środkowo-Wschodniej. Obsługuje m.in. przewozy węgla, drewna, kontenerów, paliw i materiałów budowlanych.

PKP Cargo realizuje transporty międzynarodowe oraz rozwija logistykę intermodalną. Firma inwestuje w nowoczesny tabor i terminale.

== Tabor kolejowy ==
Grupa PKP dysponuje rozległym taborem:

* lokomotywy elektryczne (EU07, EU44 „Husarz”, EP09),
* lokomotywy spalinowe (ST44, SM42),
* zespoły trakcyjne (ED250 „Pendolino”, ED160 „Flirt”, ED161 „Dart”),
* wagony pasażerskie (sypialne, restauracyjne, standardowe),
* wagony towarowe (platformy, cysterny, wagony kryte).

PKP stale modernizują i wymieniają tabor na bardziej ekologiczny i komfortowy.

== Inwestycje i modernizacje ==
Najważniejsze inwestycje PKP ostatnich lat to:

* zakup nowych EZT (Pendolino, FLIRT, IMPULS),
* budowa i modernizacja linii kolejowych o dużych prędkościach,
* wdrażanie systemu ETCS,
* cyfryzacja procesów zarządzania ruchem,
* rozwój terminali kontenerowych.

Fundusze europejskie stanowią znaczną część finansowania projektów.

== Problemy i wyzwania ==
PKP mierzą się z wyzwaniami takimi jak:

* starzenie się infrastruktury,
* konkurencja ze strony transportu drogowego,
* potrzeba dalszych inwestycji w tabor,
* integracja systemów transportowych,
* zmieniające się wymagania pasażerów.

PKP podejmują działania restrukturyzacyjne i inwestycyjne, by sprostać oczekiwaniom XXI wieku.

== Ciekawostki ==
* PKP były jednym z największych pracodawców w Polsce – zatrudniały ponad 300 tys. osób w latach 50.,
* W latach 70. Polska była trzecim krajem na świecie pod względem produkcji lokomotyw elektrycznych,
* PKP posiadają unikatowy tabor zabytkowy, jak parowozy Ty2, Pt47, Ol49,
* PKP prowadzi specjalne pociągi retro i turystyczne,
* Centralna Magistrala Kolejowa jest jedną z najszybszych linii kolejowych w Europie Środkowej.

== Zobacz też ==
* [[Kolej w Polsce]]
* [[PKP Intercity]]
* [[PKP Cargo]]
* [[PKP Polskie Linie Kolejowe]]
* [[Pendolino w Polsce]]
* [[Historia kolei w Polsce]]

== Bibliografia ==
* "Historia Polskich Kolei Państwowych" – Oficyna Wydawnicza „Kolejowe ABC”  
* Raporty roczne PKP SA (1991–2024)  
* "Transport kolejowy w Polsce" – Urząd Transportu Kolejowego  
* "Tabor i infrastruktura PKP" – miesięcznik „Świat Kolei”  
* Oficjalna strona PKP: https://www.pkp.pl  
* "Kolej i Państwo" – materiały archiwalne  

== Przypisy ==
<references />