Edytujesz Rozwój kolei w Europie

Europejska sieć kolejowa jest jedną z najstarszych i najbardziej rozbudowanych na świecie. Historia kolejnictwa na Starym Kontynencie sięga pierwszej połowy XIX wieku, gdy zaczęto budować pierwsze linie kolejowe, które zrewolucjonizowały transport i gospodarkę.

Początki kolejnictwa wiążą się z Wielką Brytanią – kolebką kolei parowej. W 1825 roku uruchomiono linię [[Stockton–Darlington Railway|Stockton–Darlington]], a w 1830 roku [[Liverpool–Manchester Railway|Liverpool–Manchester]], co zapoczątkowało rozwój kolei na całym kontynencie.

W kolejnych dekadach koleje rozprzestrzeniły się na Niemcy, Francję, Belgię, Włochy i inne kraje, stając się kluczowym elementem rozwoju gospodarczego.

W XIX wieku nastąpił gwałtowny rozwój sieci kolejowych w całej Europie. Budowano szlaki łączące miasta, ośrodki przemysłowe i porty. Kolej parowa panowała aż do początku XX wieku, kiedy zaczęto wdrażać koleje elektryczne i spalinowe.

W XX wieku kolej przeszła modernizację: wprowadzono elektryfikację linii, nowe systemy sygnalizacji, a także szybkie pociągi dużych prędkości, takie jak francuskie [[TGV]], niemieckie [[ICE]] czy włoskie [[Frecciarossa]].

Po II wojnie światowej kolej miała duże znaczenie w odbudowie gospodarek europejskich oraz w procesach integracji regionalnej, zwłaszcza w ramach Unii Europejskiej.

Dziś rozwijana jest interoperacyjność sieci poprzez systemy takie jak [[ERTMS]] i [[GSM-R]], co umożliwia sprawny i bezpieczny ruch pociągów między państwami.

Sieć korytarzy transportowych TEN-T integruje kolej z innymi gałęziami transportu, wspierając logistykę i wymianę handlową.

Obecnie kolej zyskuje na znaczeniu w kontekście polityki ekologicznej – transport szynowy jest bardziej przyjazny środowisku niż transport drogowy czy lotniczy.

W Europie rozwijają się szybkie koleje miejskie, transport intermodalny oraz systemy zrównoważonego rozwoju kolejnictwa.

----

== Spis treści ==  
# Historia  
# XIX wiek – rozwój sieci  
# XX wiek – modernizacja i szybkie koleje  
# Integracja europejska  
# Współczesne trendy  
# Zobacz też  
# Bibliografia  

== Historia ==

Europejska kolej narodziła się na początku XIX wieku, najpierw w Wielkiej Brytanii. W 1825 roku otwarto pierwszą publiczną linię kolejową na świecie [[Stockton–Darlington Railway]], a w 1830 roku linię [[Liverpool–Manchester Railway]], co stało się impulsem do rozwoju kolejnictwa na kontynencie.

Następnie koleje zaczęły powstawać w Niemczech, Francji, Belgii, Włoszech i innych państwach europejskich, szybko zdobywając popularność jako środek transportu towarów i pasażerów.

== XIX wiek – rozwój sieci ==

W drugiej połowie XIX wieku nastąpił intensywny rozwój sieci kolejowych w całej Europie. Budowano liczne linie łączące miasta, porty i ośrodki przemysłowe. Kolej parowa zdominowała transport, przyspieszając rozwój gospodarczy i urbanizację.

W wielu krajach powstawały wielkie firmy kolejowe i budowano stacje – często okazałe i reprezentacyjne budowle.

== XX wiek – modernizacja i szybkie koleje ==

XX wiek to okres elektryfikacji linii kolejowych oraz wprowadzania nowych rozwiązań technologicznych, takich jak systemy sygnalizacji i automatyki.

Rozwinęły się także szybkie koleje dużych prędkości, które zmieniły oblicze transportu pasażerskiego. Najsłynniejsze z nich to [[TGV]] we Francji, [[ICE]] w Niemczech oraz [[Frecciarossa]] we Włoszech.

Po wojnie kolej odgrywała kluczową rolę w odbudowie i integracji krajów europejskich.

== Integracja europejska ==

Unia Europejska wspiera rozwój wspólnego rynku kolejowego, promując interoperacyjność i jednolite standardy. Wprowadzono m.in. systemy [[ERTMS]] i [[GSM-R]], które ułatwiają przejazd pociągów przez granice państwowe.

Projekt TEN-T integruje kolej z innymi środkami transportu, poprawiając łączność i efektywność przewozów.

== Współczesne trendy ==

W ostatnich latach w Europie rośnie znaczenie kolei jako środka transportu ekologicznego i efektywnego energetycznie.

Rosną inwestycje w koleje dużych prędkości, transport miejski oraz systemy zrównoważonego rozwoju.

Transport intermodalny, łączący kolej z transportem drogowym i morskim, zyskuje na popularności.

Europa stawia także na cyfryzację kolei, autonomiczne systemy prowadzenia i inteligentne zarządzanie ruchem.

== Zobacz też ==  
* [[ERTMS]]  
* [[GSM-R]]  
* [[TGV]]  
* [[ICE]]  
* [[Transport kolejowy w Polsce]]  
* [[Transport kolejowy w Niemczech]]  

== Bibliografia ==  
* „Historia kolejnictwa w Europie” – wydawnictwo Kolejopedia, 2023  
* Materiały Komisji Europejskiej o TEN-T i ERTMS  
* Artykuły branżowe w „Railway Gazette” i „Rynek Kolejowy”  
* Oficjalne strony projektów EU dotyczących kolejnictwa  

== Przypisy ==  
<references />