Tekst źródłowy strony Ty42

'''Ty42''' – polski parowóz towarowy, będący rozwinięciem niemieckiego wzoru Kriegslokomotive BR52, dostosowany do wymagań powojennej Polski. Ty42 był jednym z najważniejszych parowozów eksploatowanych przez Polskie Koleje Państwowe (PKP) w okresie powojennym, szczególnie cenionym za prostotę konstrukcji, wytrzymałość i uniwersalność w ciężkich warunkach. Parowóz ten odegrał istotną rolę w odbudowie i rozwoju polskiej kolei po II wojnie światowej.

== Historia ==

=== Geneza i tło powstania ===

Parowóz Ty42 powstał na bazie niemieckiego wzoru wojennego BR52, który został zaprojektowany jako lokomotywa uproszczona, łatwa do masowej produkcji i eksploatacji podczas wojny. Po zakończeniu II wojny światowej Polska odziedziczyła dużą liczbę tych parowozów, które stały się fundamentem taboru towarowego PKP.

W związku z dużym zapotrzebowaniem na sprawne i wytrzymałe lokomotywy towarowe, PKP podjęły się adaptacji i modyfikacji konstrukcji BR52, prowadząc do powstania serii Ty42.

=== Produkcja i modernizacje ===

Produkcja Ty42 rozpoczęła się w Polsce w latach 1949–1953, w zakładach Cegielski w Poznaniu oraz w Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie. W trakcie produkcji wprowadzano usprawnienia konstrukcyjne mające na celu poprawę trwałości i komfortu obsługi.

Dzięki tym modernizacjom Ty42 stał się bardziej dostosowany do polskich warunków eksploatacyjnych niż oryginalny niemiecki wzór.

=== Lata eksploatacji ===

Parowozy Ty42 były intensywnie używane w Polsce do lat 70., kiedy to stopniowo zastępowano je lokomotywami spalinowymi i elektrycznymi. Mimo to niektóre egzemplarze pracowały na bocznicach i liniach lokalnych jeszcze w latach 80.

== Konstrukcja techniczna ==

=== Podstawowe dane techniczne ===

* Układ osi: 1’E (tzw. układ 2-10-0),
* Masa służbowa: około 85 ton,
* Ciśnienie kotła: około 16 atm,
* Moc: około 1 200 KM,
* Maksymalna prędkość: do 80 km/h,
* Długość z tendrem: około 19 metrów.

=== Kotły i napęd ===

Kotły w Ty42 były konstrukcją wojenną, prostą i wytrzymałą, przystosowaną do pracy na różnego rodzaju paliwie – głównie węglu kamiennym. Układ napędowy umożliwiał efektywne przeniesienie mocy na koła napędowe, zapewniając dobrą trakcję przy ciężkich składach towarowych.

=== Wózki i osie ===

Układ osi 2-10-0 gwarantował równomierne rozłożenie ciężaru i dobre właściwości trakcyjne, co czyniło Ty42 idealnym do prowadzenia ciężkich pociągów towarowych po różnorodnej sieci kolejowej.

=== Elementy eksploatacyjne i wyposażenie ===

Parowóz wyposażony był w standardowe urządzenia bezpieczeństwa, hamulce mechaniczne i powietrzne oraz prosty system sterowania, co ułatwiało obsługę przez załogę.

== Zastosowanie i znaczenie ==

=== Rola w odbudowie kolei powojennej ===

Po II wojnie światowej polska sieć kolejowa była zniszczona, a potrzeba transportu towarów była ogromna. Ty42, dzięki swojej prostocie i dostępności, odegrał kluczową rolę w przywróceniu ciągłości przewozów.

=== Eksploatacja na liniach towarowych ===

Ty42 wykorzystywano głównie do prowadzenia ciężkich składów towarowych, zwłaszcza na liniach niezelektryfikowanych oraz w regionach o trudnym ukształtowaniu terenu.

=== Wpływ na rozwój kolei i gospodarki ===

Stabilna i niezawodna praca Ty42 przyczyniła się do efektywnego transportu surowców i produktów przemysłowych, co miało bezpośredni wpływ na rozwój polskiej gospodarki w okresie powojennym.

== Zachowane egzemplarze i dziedzictwo ==

Kilka egzemplarzy Ty42 zostało zachowanych jako eksponaty muzealne lub sprawne parowozy wykorzystywane podczas imprez turystycznych i historycznych przejazdów.

Ich obecność w muzeach i na torach historycznych jest ważnym elementem zachowania pamięci o polskiej historii kolejnictwa.

== Ciekawostki ==

* Ty42 to jeden z niewielu polskich parowozów powstałych w wyniku adaptacji wzoru wojennego,
* Pomimo prostoty konstrukcji, parowozy te wykazywały dużą niezawodność,
* W trakcie produkcji stosowano wiele części zamiennych pochodzących z demontażu innych parowozów wojennych.

== Zobacz też ==  
* [[BR52]]  
* [[PKP]]  
* [[Parowóz]]  
* [[Transport kolejowy w Polsce]]  
* [[Lokomotywa Ty2]]  

== Bibliografia ==  
* Adam Jończyk, "Parowozy w Polsce", Wydawnictwo Kolejowe, Warszawa 2005  
* Jan Terczyński, "Lokomotywy powojenne", Wydawnictwo Instytutu Kolejnictwa, 2010  
* Oficjalne archiwa PKP  
* Materiały muzealne Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce  

== Przypisy ==  
<references />