Tekst źródłowy strony S-Bahn w Niemczech

{{Infobox przewoznik
|nazwa = S-Bahn w Niemczech
|logo = [[Plik:S-Bahn-Logo.svg|150px]]
|obszar działalności = Niemcy
|rodzaj = Kolej miejska i podmiejska
|data założenia = od 1930 (Berlin)
|zasięg = 14 aglomeracji
|operatorzy = DB Regio, S-Bahn Berlin GmbH, S-Bahn Hamburg GmbH, lokalni przewoźnicy
|sieć = ponad 3 000 km
|tabor = EZT (głównie elektryczne), kilka linii dieslowskich
|strona internetowa = [https://www.bahn.de/ bahn.de]
}}

'''S-Bahn w Niemczech''' – system szybkiej kolei miejskiej i podmiejskiej działający w największych aglomeracjach kraju. Składa się z kilkunastu niezależnych sieci o charakterze regionalnym, oznaczonych wspólnym symbolem „S”. Operatorem większości z nich jest [[Deutsche Bahn]] (poprzez spółki zależne), ale niektóre obsługiwane są przez niezależnych przewoźników regionalnych.

== Spis treści ==
# Historia
# Charakterystyka
# Systemy S-Bahn w miastach
# Tabor
# Zarządcy i operatorzy
# Bilety i taryfy
# Różnice między S-Bahn a U-Bahn
# Ciekawostki
# Zobacz też
# Bibliografia

== Historia ==
Pierwszy system kolei miejskiej, który można uznać za S-Bahn, powstał w Berlinie w latach 20. XX wieku. Elektryfikacja linii miejskich i ich integracja z siecią kolei państwowych pozwoliła stworzyć szybki transport miejski na bazie kolei.

* '''1924–1930''': elektryfikacja berlińskich linii lokalnych,
* '''1930''': wprowadzenie nazwy „S-Bahn” (Schnellbahn),
* Po II wojnie światowej: rozwój S-Bahn w innych miastach (Hamburg, Monachium, Frankfurt),
* Po 1990: modernizacja systemów i ich integracja z komunikacją miejską.

== Charakterystyka ==
S-Bahn to kolej aglomeracyjna kursująca z dużą częstotliwością, obsługująca zarówno centra miast, jak i przedmieścia. Typowe cechy:
* Tory kolejowe (często wspólne z pociągami regionalnymi),
* Krótkie przystanki (co 1–3 km w strefie miejskiej),
* Elektryczne zespoły trakcyjne (EZT),
* Integracja z transportem miejskim (bilety, rozkłady, przesiadki).

W niektórych miastach S-Bahn ma własne wydzielone linie i perony, w innych dzieli infrastrukturę z pociągami regionalnymi i towarowymi.

== Systemy S-Bahn w miastach ==
=== Berlin ===
Najstarsza i największa sieć S-Bahn w Niemczech. Działa w oparciu o osobną infrastrukturę, z charakterystyczną czerwoną malaturą pociągów. Operatorem jest S-Bahn Berlin GmbH (spółka DB).

* Linie: S1–S9,
* Długość sieci: ponad 330 km,
* Tory zasilane prądem stałym 750 V (szyna trzecia).

=== Hamburg ===
Drugi najstarszy system S-Bahn, działający od 1907 roku (zelektryfikowany w 1939). Obecnie obsługiwany przez S-Bahn Hamburg GmbH (DB).

* Linie: S1–S5,
* Tory: głównie osobne, 1 linia dieslowska.

=== Monachium ===
Powstał w 1972 roku na potrzeby igrzysk olimpijskich. Centralny tunel (Stammstrecke) obsługuje do 30 pociągów na godzinę.

* Linie: S1–S8,
* Planuje się budowę drugiego tunelu (S-Bahn-Tunnel 2).

=== Frankfurt nad Menem ===
Nowoczesna i szybka sieć aglomeracyjna w Hesji. W centrum miasta działa tunel średnicowy.

* Linie: S1–S9,
* Operator: DB Regio Mitte.

=== Inne miasta z S-Bahn: ===
* Stuttgart,
* Norymberga,
* Kolonia,
* Hanower,
* Lipsk/Halle,
* Rhein-Ruhr (zagłębie Ruhry),
* Brema,
* Magdeburg,
* Rostock.

== Tabor ==
Większość linii S-Bahn obsługiwana jest przez elektryczne zespoły trakcyjne (EZT). Typowe serie:

* '''BR 423, 424, 425, 426''': S-Bahn Frankfurt, Stuttgart, Monachium,
* '''BR 481''': dedykowane dla Berlina (modernizacja trwa),
* '''BR 474''': Hamburg,
* '''BR 442 (Talent 2)''': Lipsk, Norymberga,
* '''Diesle''' – np. BR 648 (w sieciach bez elektryfikacji).

Nowoczesne pojazdy są klimatyzowane, niskopodłogowe, z systemem informacji pasażerskiej i monitoringiem.

== Zarządcy i operatorzy ==
W większości systemów S-Bahn operatorem jest spółka zależna DB Regio. Wyjątki:

* '''S-Bahn Mitteldeutschland (Lipsk)''' – DB Regio,
* '''S-Bahn Norymberga''' – część linii obsługuje [[National Express]] i [[Go-Ahead]],
* '''S-Bahn Stuttgart''' – od 2025 część linii trafi do nowych operatorów.

Zarządcą infrastruktury jest zazwyczaj [[DB Netz]], ale niektóre miasta posiadają własne tory i perony (np. Berlin).

== Bilety i taryfy ==
S-Bahn jest włączona do lokalnych taryf transportowych. Przykładowo:

* Berlin – taryfa VBB (Verkehrsverbund Berlin-Brandenburg),
* Monachium – MVV (Münchner Verkehrs- und Tarifverbund),
* Frankfurt – RMV (Rhein-Main-Verkehrsverbund).

Często można korzystać z biletów okresowych ważnych w całej aglomeracji – obejmujących S-Bahn, U-Bahn, autobusy i tramwaje.

== Różnice między S-Bahn a U-Bahn ==
{| class="wikitable"
! Cecha !! S-Bahn !! U-Bahn
|-
| Zasięg || Miasto i przedmieścia || Tylko miasto
|-
| Tory || Kolejowe || Metro (własne)
|-
| Operatorzy || DB i inni || Komunalni
|-
| Prędkości || Wyższe (do 140 km/h) || Niższe (60–80 km/h)
|-
| Częstotliwość || 10–30 min || 2–10 min
|}

== Ciekawostki ==
* Najdłuższa linia S-Bahn w Niemczech to S1 Monachium – ma ok. 100 km.
* S-Bahn Berlin działa niezależnie od reszty sieci kolejowej – ma własne tory i zasilanie.
* Niektóre linie S-Bahn przebiegają pod ziemią, inne po wiaduktach lub naziemnie.
* W godzinach szczytu S-Bahn obsługuje nawet 1000 pasażerów na pociąg.
* Berlińskie EZT serii BR 481 osiągają prędkość 100 km/h, ale poruszają się co 2 minuty w centrum.

== Zobacz też ==
* [[Kolej w Niemczech]]
* [[Deutsche Bahn]]
* [[DB Regio]]
* [[U-Bahn]]
* [[S-Bahn Berlin]]
* [[S-Bahn Monachium]]

== Bibliografia ==
* [https://www.bahn.de/ Deutsche Bahn – oficjalna strona]
* Wikipedia niemiecka – „S-Bahn (Deutschland)”
* Raporty Verbundów transportowych (VBB, MVV, RMV)
* Deutsche Verkehrs-Zeitung – artykuły o S-Bahn
* Informacje od operatorów regionalnych (Go-Ahead, National Express)

== Przypisy ==
<references />