ED72

ED72

Typ pojazdu	elektryczny zespół trakcyjny
Producent	Pafawag Wrocław
Lata produkcji	1993–1997
Liczba wyprodukowanych	–
Układ osi	2’Bo’+Bo’2’+2’2’+Bo’2’
Masa własna	184 t
Długość pojazdu	86 840 mm
Moc ciągła	–
Prędkość maksymalna	–
Napięcie zasilania	3 kV DC
Służba	–
Użytkownicy	–
Inne oznaczenia	–

ED72 – czteroczłonowy elektryczny zespół trakcyjny (EZT), wyprodukowany przez Pafawag we Wrocławiu w latach 1993–1997. Powstał jako rozwinięcie konstrukcji serii EN57 i EN71, dostosowany do przewozów międzywojewódzkich i regionalnych, często zaliczany do pojazdów „półekspresowych”. Obecnie eksploatowany przez Polregio, wcześniej m.in. przez PKP InterRegio.

Spis treści

1. Geneza i projekt
2. Produkcja
3. Budowa i konstrukcja
4. Eksploatacja
5. Modernizacje
6. Oznaczenia i numeracja
7. Zestawienie jednostek
8. Dane techniczne
9. Ciekawostki
10. Zobacz też
11. Bibliografia

Geneza i projekt

W latach 80. i 90. XX wieku Polskie Koleje Państwowe potrzebowały nowego typu zespołu trakcyjnego dla przewozów międzyregionalnych i ekspresowych, który oferowałby wyższy komfort podróży niż klasyczne EN57. Dotychczas wykorzystywane składy były przestarzałe, hałaśliwe i niewygodne, a krajowa konkurencja drogowa i lotnicza zaczynała się rozwijać.

ED72 zaprojektowano jako jednostkę klasy wyższej, z założeniem:

• zwiększenia komfortu (np. fotele lotnicze),
• wprowadzenia systemów informacji pasażerskiej,
• przystosowania do obsługi tras o długości 100–500 km,
• wprowadzenia kabin WC z obiegiem zamkniętym (rzadkość wtedy w EZT).

Produkcja

Pojazdy były produkowane w Pafawagu (Wrocław) w latach 1993–1997. Powstało łącznie 21 jednostek, oznaczonych numerami od ED72-001 do ED72-021.

Pomimo planów na większą produkcję (do 60 sztuk), zaniechano dalszych dostaw z uwagi na:

• wysokie koszty,
• zmieniającą się sytuację gospodarczą (lata 90.),
• restrukturyzację PKP i cięcia finansowe.

Niektóre egzemplarze (ED72-013) były przez pewien czas testowane w Słowacji i Czechach.

Budowa i konstrukcja

ED72 zbudowano na bazie konstrukcyjnej serii EN57, jednak z szeregiem ulepszeń. Skład tworzą cztery człony:

• ra – wagon rozrządczy z kabiną maszynisty i przedsionkiem klasy 1. (wagon sterowniczy),
• rb – wagon środkowy bezprzedziałowy klasy 2.,
• s – wagon środkowy silnikowy (czteroośkowy),
• ra – wagon rozrządczy z kabiną (identyczny jak na początku składu).

Różnice względem EN57:

• Przedział klasy 1. z fotelami lotniczymi (w układzie 2+1),
• Przedziały klasy 2. z tapicerowanymi siedzeniami (2+2),
• Elektroniczny system informacji pasażerskiej,
• Lepsze wygłuszenie i wyższy standard wykończenia wnętrz,
• Zamykane kabiny WC z systemem obiegu zamkniętego,
• Przystosowanie do jazdy 130 km/h (w późniejszych modernizacjach).

Pojazd był zasilany napięciem 3 kV DC, posiadał rozruch oporowy i klasyczne silniki szeregowe typu LKf450.

Eksploatacja

Początkowo ED72 obsługiwały połączenia ekspresowe i pospieszne pod szyldem PKP. Były przypisane do:

• Poznań Główny,
• Szczecin Główny,
• Wrocław Główny,
• Kraków Główny.

Trasy:

• Poznań – Szczecin – Świnoujście,
• Wrocław – Jelenia Góra – Szklarska Poręba,
• Poznań – Zielona Góra – Żary – Forst (DE),
• Kraków – Katowice – Opole – Wrocław,
• Połączenia InterRegio (do 2015 roku): Łódź – Warszawa, Rzeszów – Lublin itd.

Po przekształceniu PKP Przewozy Regionalne w Polregio, ED72 przesunięto głównie na relacje regionalne i międzyregionalne, często obsługując pociągi REGIO i REGIOekspres.

Oznaczenia i numeracja

Wszystkie ED72 zachowały swoje pierwotne numery – 001 do 021 – także po modernizacjach. Przykłady:

• ED72-008 – wersja klasyczna, nadal z oryginalnym pudłem,
• ED72A-010 – zmodernizowana wersja z nowym czołem i pulpitem,
• ED72Ac-012 – pełna modernizacja, nowy napęd i wnętrze.

Większość z nich można dziś spotkać w województwach: wielkopolskim, lubuskim, dolnośląskim, opolskim i śląskim.

Dane techniczne

• Długość całkowita: 86 840 mm
• Masa własna: ok. 184 t
• Liczba osi: 16
• Prędkość maksymalna: 110 km/h (130 km/h po modernizacji)
• Liczba miejsc siedzących: ok. 280
• Napięcie zasilania: 3 kV DC
• Układ osi: 2’Bo’+Bo’2’+2’2’+Bo’2’
• Moc ciągła: 1 160 kW (modernizacje: do 1 600 kW)
• System hamulców: Oerlikon
• Typ silników: LKf 450 (oryginalne), asynchroniczne (Ac)

Ciekawostki

• Wnętrze klasy 1. w oryginalnych ED72 przypominało samolotowe – z tapicerką w odcieniach niebiesko-granatowych,
• ED72 był jednym z nielicznych EZT z WC z obiegiem zamkniętym w latach 90.,
• Do dziś wiele jednostek ED72 kursuje regularnie na liniach o znaczeniu międzyregionalnym,
• Jednostki modernizowane często mylone są z EN57AL, choć mają inną konstrukcję podwozia i większą liczbę osi,
• Jednostki ED72-021 testowano w relacjach międzynarodowych do Czech.

Zobacz też

• EN57
• EN71
• Polregio
• Pafawag
• EZT w Polsce
• Modernizacje EN57
• ZNTK Mińsk Mazowiecki

Bibliografia

• Encyklopedia taboru kolejowego PESA i NEWAG
• „Tabor Kolejowy w Polsce” – numer specjalny „Świat Kolei”
• Dane z UTK – ewidencja pojazdów
• „EZT-y PR – historia, modernizacje, zastosowanie” – Kolejowa.pl
• PKP/PR broszury informacyjne 1993–2000
• Raporty Polregio nt. stanu taboru 2018–2023

Przypisy

<references />