Ty42
Ty42 – polski parowóz towarowy, będący rozwinięciem niemieckiego wzoru Kriegslokomotive BR52, dostosowany do wymagań powojennej Polski. Ty42 był jednym z najważniejszych parowozów eksploatowanych przez Polskie Koleje Państwowe (PKP) w okresie powojennym, szczególnie cenionym za prostotę konstrukcji, wytrzymałość i uniwersalność w ciężkich warunkach. Parowóz ten odegrał istotną rolę w odbudowie i rozwoju polskiej kolei po II wojnie światowej.
Historia[edytuj]
Geneza i tło powstania[edytuj]
Parowóz Ty42 powstał na bazie niemieckiego wzoru wojennego BR52, który został zaprojektowany jako lokomotywa uproszczona, łatwa do masowej produkcji i eksploatacji podczas wojny. Po zakończeniu II wojny światowej Polska odziedziczyła dużą liczbę tych parowozów, które stały się fundamentem taboru towarowego PKP.
W związku z dużym zapotrzebowaniem na sprawne i wytrzymałe lokomotywy towarowe, PKP podjęły się adaptacji i modyfikacji konstrukcji BR52, prowadząc do powstania serii Ty42.
Produkcja i modernizacje[edytuj]
Produkcja Ty42 rozpoczęła się w Polsce w latach 1949–1953, w zakładach Cegielski w Poznaniu oraz w Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie. W trakcie produkcji wprowadzano usprawnienia konstrukcyjne mające na celu poprawę trwałości i komfortu obsługi.
Dzięki tym modernizacjom Ty42 stał się bardziej dostosowany do polskich warunków eksploatacyjnych niż oryginalny niemiecki wzór.
Lata eksploatacji[edytuj]
Parowozy Ty42 były intensywnie używane w Polsce do lat 70., kiedy to stopniowo zastępowano je lokomotywami spalinowymi i elektrycznymi. Mimo to niektóre egzemplarze pracowały na bocznicach i liniach lokalnych jeszcze w latach 80.
Konstrukcja techniczna[edytuj]
Podstawowe dane techniczne[edytuj]
- Układ osi: 1’E (tzw. układ 2-10-0),
- Masa służbowa: około 85 ton,
- Ciśnienie kotła: około 16 atm,
- Moc: około 1 200 KM,
- Maksymalna prędkość: do 80 km/h,
- Długość z tendrem: około 19 metrów.
Kotły i napęd[edytuj]
Kotły w Ty42 były konstrukcją wojenną, prostą i wytrzymałą, przystosowaną do pracy na różnego rodzaju paliwie – głównie węglu kamiennym. Układ napędowy umożliwiał efektywne przeniesienie mocy na koła napędowe, zapewniając dobrą trakcję przy ciężkich składach towarowych.
Wózki i osie[edytuj]
Układ osi 2-10-0 gwarantował równomierne rozłożenie ciężaru i dobre właściwości trakcyjne, co czyniło Ty42 idealnym do prowadzenia ciężkich pociągów towarowych po różnorodnej sieci kolejowej.
Elementy eksploatacyjne i wyposażenie[edytuj]
Parowóz wyposażony był w standardowe urządzenia bezpieczeństwa, hamulce mechaniczne i powietrzne oraz prosty system sterowania, co ułatwiało obsługę przez załogę.
Zastosowanie i znaczenie[edytuj]
Rola w odbudowie kolei powojennej[edytuj]
Po II wojnie światowej polska sieć kolejowa była zniszczona, a potrzeba transportu towarów była ogromna. Ty42, dzięki swojej prostocie i dostępności, odegrał kluczową rolę w przywróceniu ciągłości przewozów.
Eksploatacja na liniach towarowych[edytuj]
Ty42 wykorzystywano głównie do prowadzenia ciężkich składów towarowych, zwłaszcza na liniach niezelektryfikowanych oraz w regionach o trudnym ukształtowaniu terenu.
Wpływ na rozwój kolei i gospodarki[edytuj]
Stabilna i niezawodna praca Ty42 przyczyniła się do efektywnego transportu surowców i produktów przemysłowych, co miało bezpośredni wpływ na rozwój polskiej gospodarki w okresie powojennym.
Zachowane egzemplarze i dziedzictwo[edytuj]
Kilka egzemplarzy Ty42 zostało zachowanych jako eksponaty muzealne lub sprawne parowozy wykorzystywane podczas imprez turystycznych i historycznych przejazdów.
Ich obecność w muzeach i na torach historycznych jest ważnym elementem zachowania pamięci o polskiej historii kolejnictwa.
Ciekawostki[edytuj]
- Ty42 to jeden z niewielu polskich parowozów powstałych w wyniku adaptacji wzoru wojennego,
- Pomimo prostoty konstrukcji, parowozy te wykazywały dużą niezawodność,
- W trakcie produkcji stosowano wiele części zamiennych pochodzących z demontażu innych parowozów wojennych.
Zobacz też[edytuj]
Bibliografia[edytuj]
- Adam Jończyk, "Parowozy w Polsce", Wydawnictwo Kolejowe, Warszawa 2005
- Jan Terczyński, "Lokomotywy powojenne", Wydawnictwo Instytutu Kolejnictwa, 2010
- Oficjalne archiwa PKP
- Materiały muzealne Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce
Przypisy[edytuj]
<references />