Ty2

}}

Ty2
Typ	parowóz towarowy
Producent	Henschel, Schichau, Borsig, Berliner Maschinenbau, Krupp i inne
Lata produkcji	1942–1945
Liczba wyprodukowanych	ponad 7000 (w tym ok. 1200 użytkowanych w Polsce)
Układ osi	1′E h2
Rozstaw torów	1435 mm
Długość	22,975 m
Masa służbowa	ok. 84 t
Średnica kół	1400 mm
Ciśnienie pary	16 bar
Moc	ok. 1600 KM (1176 kW)
Prędkość max	80 km/h
Rodzaj paliwa
Typ tendra

Ty2 – seria niemieckich parowozów towarowych, zbudowana w czasie II wojny światowej jako Kriegslokomotive typu BR 52, przystosowana do produkcji masowej i uproszczonej eksploatacji na frontach wojennych. Po wojnie około 1200 egzemplarzy trafiło na inwentarz Polskich Kolei Państwowych (PKP), gdzie oznaczono je serią Ty2. Była to najliczniejsza seria parowozów towarowych eksploatowanych w Polsce.

Historia

Geneza typu BR 52

W drugiej połowie lat 30. Deutsche Reichsbahn eksploatowały nowoczesne, ciężkie parowozy towarowe serii BR 50, jednak ich konstrukcja była kosztowna i nieodporna na trudne warunki eksploatacji. Po rozpoczęciu wojny w 1939 roku Ministerstwo Transportu Rzeszy (niem. Reichsverkehrsministerium) uznało, że potrzeba parowozu prostszego, tańszego i szybszego w produkcji – przeznaczonego specjalnie na front wschodni i linie drugorzędne.

W 1942 roku zaprojektowano typ BR 52 jako „lokomotywę wojenną” (Kriegslokomotive). Miała być niezawodna, łatwa w naprawie i możliwa do produkcji w setkach egzemplarzy miesięcznie.

Produkcja

W latach 1942–1945 zbudowano ponad 6300 lokomotyw BR 52, a z wariantami pochodnymi nawet ponad 7000. W produkcję zaangażowano kilkadziesiąt zakładów, w tym m.in.:

• Henschel (Kassel),
• Borsig (Berlin),
• Schichau (Elbląg),
• Maschinenbau Kiel,
• Floridsdorf (Austria),
• Lokomotywownie rumuńskie i węgierskie.

W ramach tzw. "produkcji totalnej" wykorzystywano także zakłady przemysłowe w krajach okupowanych, m.in. w Polsce. Lokomotywy były dostarczane bez ozdobników, malowane czarną farbą, z minimum wyposażenia, często bez hamulców zespolonych.

Losy powojenne

Po zakończeniu wojny wiele lokomotyw BR 52 pozostało w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Na terenie Polski znalazło się ok. 1200 egzemplarzy, które z czasem włączono do eksploatacji PKP pod oznaczeniem Ty2. Dodatkowo kilka maszyn o zmodernizowanej konstrukcji z serii BR 42 i BR 50 również zostało wpisanych jako Ty2 lub Ty42.

Charakterystyka techniczna

Budowa ogólna

Ty2 to klasyczny, pięcioosiowy parowóz towarowy o układzie osi 1′E (oznaczenie amerykańskie: 2-10-0). Nie posiadał osi tocznej z tyłu, co oznaczało większe obciążenie osi skrajnych, ale upraszczało konstrukcję. Kocioł parowy miał ciśnienie robocze 16 atm i napędzał dwa cylindry zewnętrzne.

Parowóz był sprzężony z tzw. Wannentenderem – tendrem wannowym o dużej pojemności wody (30 m³) i węgla (10 ton). Charakterystyczną cechą były: kwadratowe kształty elementów, brak osłon oraz zastosowanie tańszych materiałów.

Uproszczenia wojenne

W porównaniu z BR 50, BR 52 / Ty2 miały wiele uproszczeń:

• cieńsze blachy kotła,
• spawane, nie nitowane elementy,
• uproszczone zawory i smarowanie,
• brak izolacji termicznej niektórych elementów,
• redukcja liczby zaworów, przewodów, lamp.

Te zabiegi obniżyły trwałość i komfort, ale znacznie przyspieszyły produkcję. Mimo uproszczeń, Ty2 okazały się konstrukcjami niezwykle trwałymi i dobrze przystosowanymi do warunków polskich.

Parametry techniczne

• Masa parowozu: 84 t
• Masa z tendrem: 143 t
• Długość z tendrem: 22,975 m
• Prędkość maksymalna: 80 km/h
• Średnica kół napędnych: 1400 mm
• Zużycie węgla: ok. 14 kg/km
• Zużycie wody: ok. 30–35 l/km

Eksploatacja na PKP

Lata powojenne

Po 1945 roku Ty2 stanowiły trzon parowozów towarowych PKP. Ze względu na niezawodność i prostotę były masowo kierowane do lokomotywowni na terenie całej Polski. Służyły na wszystkich liniach: głównych, bocznych, nawet górskich (np. linia przez Kudowę-Zdrój).

W latach 50. stanowiły ok. 40% wszystkich parowozów towarowych PKP. Przydzielano je do większości MD (miejscowości lokomotywowych) – m.in. Wrocław, Skarżysko, Białystok, Iława, Tarnowskie Góry, Poznań, Gdynia.

Modernizacje

W latach 60. i 70. wiele Ty2 przeszło remonty kapitalne:

• instalacja tłumików iskrzenia,
• wymiana rusztu,
• dodanie hamulca zespolonego,
• modernizacja kabiny maszynisty (z ogrzewaniem i oświetleniem),
• niekiedy wymiana tendra na typ 27D.

Niektóre jednostki wyposażono w układ podgrzewania wody, hamulec przeciwpoślizgowy lub smarownice mechaniczne. Jednak większe zmiany zarezerwowano dla serii Ty43 i Ty51.

Wycofanie

W latach 80. parowozy były stopniowo wycofywane. Ostatnie linie obsługiwane planowo przez Ty2 znajdowały się m.in. w woj. lubelskim i podlaskim. W niektórych MD – np. Wolsztyn – służyły aż do lat 90.

Porównanie z innymi parowozami

Typ	Moc (KM)	Średnica kół	Prędkość max	Okres produkcji
Ty2	1600	1400 mm	80 km/h	1942–1945
Ty45	1800	1450 mm	85 km/h	1946–1950
Ty51	2000	1500 mm	80 km/h	1953–1958

Ty2 były słabsze niż Ty51, ale bardziej niezawodne i prostsze. Produkcja ich była wielokrotnie tańsza.

Zachowane egzemplarze

W Polsce zachowało się kilkadziesiąt egzemplarzy Ty2, z czego część nadal jest sprawna. Najbardziej znane:

• Ty2-911 – Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej (sprawny),
• Ty2-953 – Wolsztyn (używany w pociągach retro),
• Ty2-6690 – skansen Chabówka,
• Ty2-702 – Gdynia Główna (pomnik),
• Ty2-37 – Kraków Płaszów (pomnik),
• inne w Żninie, Kościerzynie, Ełku, Poznaniu.

W Niemczech i Austrii również zachowano wiele BR 52, z czego kilka sprawnych.

Ciekawostki

• Na bazie Ty2 budowano wersje wąskotorowe na Kaukaz.
• Lokomotywy Ty2 brały udział w filmach, m.in. „Czterej pancerni i pies” oraz „Stawka większa niż życie”.
• Do dziś można spotkać repliki BR 52 w Niemczech, malowane na historyczne barwy.
• Oznaczenie „Ty2” nie było stosowane w Niemczech – to systematyka PKP.

Zobacz też

• Parowozy PKP
• BR 52
• Ty45
• Ty51
• Kriegslokomotive

Przypisy

<references/>

Bibliografia

• Pokropiński, Bogdan: „Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej”, WKiŁ, Warszawa 2005.
• Terczyński, Paweł: „Atlas parowozów”, Poznań 1997.
• Durrant, A.E.: „The Steam Locomotives of Eastern Europe”, Ian Allan Ltd.
• J. Kamiński: „Parowozy wojenne – niemiecka produkcja lat 1942–45”, Przegląd Kolejowy, 2001.
• Archiwum PKP – inwentarze z lat 1946–1985.